Беллетристика должна завораживать, заставлять поверить, что вы сами переживаете всё, что описано. Как же писателю «затянуть» людей в свои истории? Нало Хопкинсон делится парой секретов о том, какие языковые приёмы оживят ваши рассказы.

Урок: Нало Хопкинсона

Анимация: Enjoyanimation.

Источник:
https://ed.ted.com/

Uzbek Subtitles:

0:07 — 0:11

Biz badiiy adabiyotni ko’p sabablarga ko’ra o’qiymiz. ¶

0:11 — 0:13

Vaqtimizni chog’ otkazish uchun,

0:13 — 0:15

sababchini topish uchun,

0:15 — 0:18

yangi, g’alati dunyolarga sayohat qilish uchun,

0:18 — 0:19

qo’rquv uchun,

0:19 — 0:20

kulish uchun,

0:20 — 0:21

yig’lash uchun,

0:21 — 0:22

o’ylash uchun,

0:22 — 0:23

his qilish uchun,

0:23 — 0:28

jarayonga shunday berilib ketamizki, ba’zida qayerdaligimizni unutib ham qo’yamiz.

0:28 — 0:31

Xo’sh, uni yozishga kelsak-chi?

0:31 — 0:34

O’z o’quvchilaringizni hikoyalaringizga qanday jalb etasiz?

0:34 — 0:36

Juda qiziq syujetlar bilanmi? Balki.

0:36 — 0:39

Jozibador obrazlar bilanmi? Ehtimol.

0:39 — 0:43

Chiroyli ta’riflar bilanmi? Bo’lishi mumkin.

0:43 — 0:48

«Billining oyoqlari lapshadek kabi, sochlarining uchlari esa zaharli ignachalardek edi.

0:48 — 0:53

Uning tili mochalkaga, va ko’zlari esa ichi tozalovchi suyuqlik to’la idishlardek edi.»

0:53 — 0:58

Bu ta’riflar sizga Billini aniqlikda tasavvur qilishingizga yordam bera oldimi?

0:58 — 1:01

Biz aniq bilamizki Billining oyoqlari lapsha emas.

1:01 — 1:04

Billi uchun bu oyoqlar pishgan lapshadek ingichka edi.

1:04 — 1:07

Bu qiyosiy o’xshatish, metafora.

1:07 — 1:10

Xo’sh, nega biz shunday oddiy yozib qo’ya qolmaymiz?

1:10 — 1:13

«Billi o’zini kuchsiz va yomon xis qilyapti»

1:13 — 1:18

Ikkinchi ta’rif birinchisidek jonli emasdek.

1:18 — 1:21

Badiiy adabiyotning asosiy maqsadi shuki,

1:21 — 1:26

sizni bir zumga bo’lsa-da shu asarning olamidadek his qildirish.

1:26 — 1:28

Badiiy adabiyot hissiyotlarimizga ta’sir qilib,

1:28 — 1:31

bizga ma’lum bir qahramonning

1:31 — 1:34

nima his qilayotganini tasavvur qilishga yordam beradi.

1:34 — 1:37

Sahna va tasvir bizning his-tuyg’ularimizni aniq ifoda etadi.

1:37 — 1:42

Biz qahramonlarning o’zaro munosabatini va muhitni ko’ra olamiz va eshitamiz.

1:42 — 1:43

Lekin prozada,

1:43 — 1:48

biz ramziy timsollar haiqdagi tasavvurgagina ega bo’lamiz.

1:48 — 1:52

Agar siz voqeani taktil bo’lmagan til bilan, ya’ni tasvirlashlarsiz yozsangiz,

1:52 — 1:54

hikoya kuchsiz bo’lib qolishi mumkin.

1:54 — 1:58

Bu holda o’quvchingiz asaringizdan ko’p narsa ola olmaydi.

1:58 — 2:00

U Billi nimani xis qilayotganini tushunishi mumkin,

2:00 — 2:04

lekin Billining xissiyotlarini o’zida xis qila olmaydi.

2:04 — 2:07

U bu holda asarni ichiga sho’ng’imasdan o’qishi mumkin,

2:07 — 2:13

Billini yetarlicha tasavvur qila olmasligi mumkin.

2:13 — 2:16

Badiiy adabiyot bizning his tuyg’ularimiz bilan o’ynaydi:

2:16 — 2:17

ta’m,

2:17 — 2:18

hid bilish,

2:18 — 2:19

tegish,

2:19 — 2:20

eshitish,

2:20 — 2:21

ko’rish,

2:21 — 2:23

va harakat tuyg’usi.

2:23 — 2:29

U shuningdek bizning abstrakt va murakkab fikrlay olish qobiliyatimiz bilan ham o’ynaydi.

2:29 — 2:31

Quyidagi gaplarga e’tibor qiling.

2:31 — 2:33

«Olamda sharpa-jimjitlik hukmron edi.

2:33 — 2:38

Yelkandagi va sathdagi suvning shitirlagan tovushini aytmaganda.»

2:38 — 2:41

«Jimjitlik» va «shitirlagan» so’zlari

2:41 — 2:43

eshitish qobiliyatimizni uyg’otadi.

2:43 — 2:47

E’tibor qiling, Bakell oddiy so’zlarni ishlatmayapti.

2:47 — 2:53

U tanlagan har bir so’z tovushlarning sifatini ifodalab kelmoqda.

2:53 — 2:56

Yana u rassom kabi

2:56 — 2:59

har bir so’zga bo’yoq berib,

2:59 — 3:04

shu orqali ta’sirni kuchaytirmoqda:

3:04 — 3:08

«kema korpusiga urilayotgan shitirlagan suv tovushi».

3:08 — 3:11

Bizga «sharpa» va «jimjitlik» so’zlari orqali

3:11 — 3:15

mavhum bog’lanishni keltirib bermoqda.

3:15 — 3:17

«Sharpadek tovushsiz» emas,

3:17 — 3:19

bu o’quvchi bilan voqelik o’rtasida

3:19 — 3:21

qandaydir qatlam hosil qilishi mumkin edi.

3:21 — 3:26

Bakell nimani nazarda tutayotganini aniq izohlash uchun

3:26 — 3:29

«sharpa-jimjitlik» metaforasini o’ylab topadi.

3:29 — 3:32

Yozuvchilar doim bir xillikdan qochishga,

3:32 — 3:36

ko’p ishlatiladigan tasviriy bo’yoqlardan foydalanmaslikka

3:36 — 3:38

harakat qilishadi.

3:38 — 3:39

Lekin

3:39 — 3:42

«Sevgi… sohilda boshlangan edi.

3:42 — 3:47

U Jeykob Annetni olcharangli libosda ko’rgan kuni boshlangan edi»

3:47 — 3:50

kabi qatorlarni o’qigach, o’quvchi

3:50 — 3:53

olcharangli libosni tasavvur qilishga tushadi.

3:53 — 3:57

Kutilmaganda, ular sohil bo’yida sevishib qolishadi.

3:57 — 4:01

Ular voqeani tasavvurlarni ishga solgan holda boshdan kechirishni,

4:01 — 4:04

orada muallifni ham xayolga keltirgan holda,

4:04 — 4:08

tuyg’ular olamiga sho’ng’ishni boshlashadi.

4:08 — 4:11

Shuning uchun yozayotganingizda yaxshi so’zlar tanlang,

4:11 — 4:16

uning eshitilishi, ko’rinishi, ta’mi, hidi va bildirayotgan harakatiga e’tibor qarating.

4:16 — 4:21

Keyin voqelikdagi elementlar orasida konnotatsiyalar yarating,

4:21 — 4:25

o’quvchilaringizni tasavvurini yondiring.