Краткая история множественного числа

27.08.2019

Джон Макхортер

Для того, чтобы образовать множественное число существительных в английском языке, требуется лишь добавить к слову окончание ‘-s’. Но кроме того, что из этого правила существуют исключения, как оказывается оно существовало не всегда. Джон Макхортер рассказывает о том прекрасном времени, когда английский только лишь отделился от немецкого, и слова ‘books’, ‘names’ и <i>eggs</i> имели вид ‘beek’, ‘namen’ и ‘eggru’.
Урок Джона Макхортера, анимация Lippy.

Source:
https://ed.ted.com/

Uzbek Subtitles:

0:07 — 0:08

Biz gapirayotgan til, ¶

0:08 — 0:09

g’aroyib ingliz tili, o’zida

0:09 — 0:11

juda ko’p g’alati narsalarni o’z ichiga oladi.

0:11 — 0:13

Masalan, deyarli doim,

0:13 — 0:15

nimanidir ko’plikda aytganimizda,

0:15 — 0:17

so’z oxiriga -s qo’shamiz.

0:17 — 0:19

Cat — cats [mushuk — mushuklar].

0:19 — 0:21

Lekin ko’plikni boshqacha namoyon

0:21 — 0:22

etadigan so’zlar ham bor.

0:22 — 0:24

Ingliz tilida bitta erkak — ‘man’,

0:24 — 0:26

agar ko’plikda bo’lsa, ular — ‘mеn’.

0:26 — 0:28

Shu kabi, ayollar — ‘women’,

0:28 — 0:30

va agar bitta ayol bo’lsa,

0:30 — 0:32

biz uni ‘woman’ deymiz.

0:32 — 0:34

Bitta g’oz — ‘goose’,

0:34 — 0:35

ko’plikda esa — ‘geese’.

0:35 — 0:38

Lekin agar bitta los’ — ‘moose’ bo’lsa, nega bir galasi ‘meese’ emas?

0:38 — 0:39

Agar ikkita oyoq — ‘feet’ bo’lsa,

0:39 — 0:41

nega ko’p kitoblarni biz

0:41 — 0:43

‘beek’ demaymiz?

0:44 — 0:46

Aslida biz 1000 yil oldingi

0:46 — 0:48

ingliz tilida gaplashganimizda,

0:48 — 0:50

kitoblarni ko’plikda o’zi

0:50 — 0:52

‘beek’ degan bo’lardik.

0:52 — 0:53

Zamonaviy ingliz tili g’alati bo’lsa,

0:53 — 0:55

eski ingliz tili esa umuman aqldan ozdiradi.

0:55 — 0:56

Ishonasizmi,

0:56 — 0:59

o’sha paytlardagi ingliz tili o’rganish uchun

0:59 — 1:01

hozirgidanam qiyinroq bo’lgan.

1:01 — 1:03

2 500 yil oldin,

1:03 — 1:05

ingliz tili va nemis tili bitta til bo’lgan.

1:05 — 1:07

Vaqt sayin ular bir-biridan ajrala boshladi,

1:07 — 1:10

borgan sari o’xshashliklari yo’qola bordi.

1:10 — 1:12

Eski ingliz tilida xuddi

1:12 — 1:13

nemis tilidagidek

1:13 — 1:15

jonsiz predmetlarda ‘rod’ bo’lgan.

1:15 — 1:17

Sanchqi — ‘gafol’ — ayol ‘rod’li edi,

1:17 — 1:19

qoshiq — ‘laefel’ — erkak ‘rod’da,

1:19 — 1:21

stol esa ya’ni ‘bord’ —

1:21 — 1:24

o’rtacha rodga kiritilgan edi.

1:24 — 1:25

O’zingiz ajrating!

1:25 — 1:26

So’zlarni nafaqat nimani

1:26 — 1:28

anglatishiga qarab, balki uning

1:28 — 1:31

qanday rodda ekanligini bilgan holda qo’llash zarur edi.

1:31 — 1:33

Bugungi kunda o’nlab ko’plik anglatuvchi

1:33 — 1:34

g’alati so’zlar bor:

1:34 — 1:35

‘men’,

1:35 — 1:36

‘geese’.

1:36 — 1:38

Oldinlari esa barcha sanoqsiz otlar

1:38 — 1:40

ko’plikni shu kabi so’zlar bilan ifodalagan.

1:40 — 1:43

Bitta g’oz — ‘goose’, bir nechtasi esa ‘geese’ ekanligi g’alatimi?

1:43 — 1:45

Tasavvur qiling, bitta echki — ‘goat’,

1:45 — 1:46

ko’pi — ‘gat’,

1:46 — 1:48

bitta eman daraxti — ‘oak’,

1:48 — 1:50

ko’pi — ‘ack’.

1:50 — 1:52

Siz oxiriga -s qo’sha olmasdingiz,

1:52 — 1:55

nutqda ularni qo’llash uchun esa

1:55 — 1:58

ularning ko’plik shaklini bilish kerak bo’lardi.

1:59 — 2:01

Ko’plik shaklini yasashda

2:01 — 2:02

eski ingliz tilida

2:02 — 2:04

-s dan boshqa qo’shimchalar ham bo’lgan.

2:04 — 2:07

‘Child’ ning ko’pligi ‘children’ bo’lganidek,

2:07 — 2:09

bitta qo’zichoq ‘lamb’, ko’pi ‘lambru’,

2:09 — 2:12

bitta tuxum ‘egg’, ko’pi ‘eggru’

2:12 — 2:13

va bir nechta non ‘breads’ emas,

2:13 — 2:15

‘breadru’ bo’lgan bo’lar edi.

2:15 — 2:17

Ba’zi so’zlar ko’plikda umuman o’zgarmagan,

2:17 — 2:20

masalan, zamonaviy so’z «qo’y»ni keltirsak —

2:20 — 2:21

bitta qo’y — ‘sheep’,

2:21 — 2:22

ko’p qo’y — ‘sheep’.

2:22 — 2:23

Qadimgi ingliz tilida bitta uy — ‘house’,

2:23 — 2:25

ko’p uylar — ‘house’.

2:25 — 2:29

Bugungi kunda «ho’kizlar» so’zi ‘oxes’ emas, ‘oxen’ bo’lganidek,

2:29 — 2:32

qadimgi insonlar tillar ‘tonguen’,

2:32 — 2:34

nomlar — ‘namen’ bo’lgan.

2:34 — 2:36

Va agar o’zgarishlar sodir bo’lmaganida,

2:36 — 2:40

bugun biz ko’zlarni ‘eyes’ emas ‘eyen’ deyishimiz mumkin edi.

2:40 — 2:42

Xo’sh, nega bunday o’zgarishlar ro’y bergan?

2:42 — 2:44

Vikinglar.

2:44 — 2:47

VIII asrda Skandinaviya maroderlari

2:47 — 2:49

Angliyaning katta qismini egallashadi.

2:49 — 2:50

Ular inglizcha emas,

2:50 — 2:51

norveg tilida gapirishgan.

2:51 — 2:52

Ustiga-ustak, ularning barchasi katta yoshda bo’lgan.

2:52 — 2:54

Kattalar esa bolalardan farqli o’laroq,

2:54 — 2:56

tilni o’zlashtirishlari qiyin.

2:56 — 2:58

15 yoshdan keyin

2:58 — 3:00

yangi tilni o’rganish va unda har xil

3:00 — 3:01

xatolarsiz, ravon,

3:01 — 3:03

to’g’ri so’zlasha olish

3:03 — 3:07

deyarli ilojsizdir.

3:07 — 3:08

Vikinglar ham unchalik zo’r bo’lishmagan

3:08 — 3:10

va shu sabab ular ingliz tilini mushkulliklardan

3:10 — 3:13

«xolos» etishga harakat qilishgan.

3:13 — 3:15

Masalan, ushbu ko’plik shakllaridan.

3:15 — 3:17

Tasavvur qiling, bir tomonda

3:17 — 3:18

‘eggru’

3:18 — 3:18

va ‘gat’,

3:18 — 3:19

bir tomonda

3:19 — 3:20

‘-s’ bilan tugaydigan

3:20 — 3:22

ko’plikdagi soz’lar,

3:22 — 3:22

‘days’,

3:22 — 3:24

yoki ‘stones’ kabi.

3:24 — 3:25

Doim ‘-s’ ni ishlatish

3:25 — 3:27

osonroq emasmi?

3:27 — 3:29

Vikinglar ham shunday o’ylashgan.

3:29 — 3:30

Ular esa ko’pchilik bo’lishgan,

3:30 — 3:32

va ularning ko’pchiligi ingliz ayollariga uylanishgan.

3:32 — 3:35

Shunday ekan, tez orada bir avlod ko’z oldida

3:35 — 3:38

osonlashtirilgan ingliz tili asl ingliz tili bilan bir vaqtda foydalanila

3:38 — 3:41

boshlandi, sal o’tib asl ingliz tilini unutishdi ham. ¶

3:41 — 3:44

Oldingi so’zlarni hech kim eslamasdi, masalan,

3:44 — 3:45

‘doors’ o’rniga ‘doora’,

3:45 — 3:47

va ‘hands’ o’rniga ‘handa’ deyilganini.

3:47 — 3:49

Hozirda ko’plik shakli ancha tushunarliroq,

3:49 — 3:51

‘teeth’ kabi ba’zi saqlanib qolgan so’zlarni

3:51 — 3:52

hisobga olmaganda.

3:52 — 3:53

Ularga o’rganib qolishganlari

3:53 — 3:55

sabab, ularni o’zgartirishdan ma’no ko’rishmagan.

3:55 — 3:56

Xulosa shundayki,

3:56 — 3:59

ingliz tili aslida so’z o’ylagandan ko’ra mantiqiyroq.

3:59 — 4:01

Kelib chiqishlari Kopengagen va Oslo

4:01 — 4:02

shaharlariga borib taqaladigan ushbu inslonlar tufayli,

4:02 — 4:05

hozirda biz ‘pea-night’ demaymiz,

4:06 — 4:07

‘peanuts’ deymiz.

4:07 — 4:09

Lekin xilma-xillik uchun bular

4:09 — 4:10

ustida ham mashq qilish mumkin edi,

4:10 — 4:11

shunday emasmi?

No Comments so far

Jump into a conversation

No Comments Yet!

You can be the one to start a conversation.

Your data will be safe!Your e-mail address will not be published. Also other data will not be shared with third person.

два × 3 =