Badiiy adabiyotning asosiy maqsadi – siz shu asarning dunyosida yashayotganligingizning vaqtinchalik illyuziyasini yaratish. Lekin yozuvchi sifatida siz qanday qilib o’quvchilaringizni hikoyangizga jalb etasiz? Nalo Hopkins badiiy adabiyotingizni jonlantirish, bunda tilni samarali ishlatish borasida o’z maslahatlari bilan ulashadi.

Dars: Nalo Hopkinson.
Animatsiya: Enjoyanimation.

Manba:
https://ed.ted.com/

Uzbek Subtitles:

0:07 – 0:11

Biz badiiy adabiyotni ko’p sabablarga ko’ra o’qiymiz. ¶

0:11 – 0:13

Vaqtimizni chog’ otkazish uchun,

0:13 – 0:15

sababchini topish uchun,

0:15 – 0:18

yangi, g’alati dunyolarga sayohat qilish uchun,

0:18 – 0:19

qo’rquv uchun,

0:19 – 0:20

kulish uchun,

0:20 – 0:21

yig’lash uchun,

0:21 – 0:22

o’ylash uchun,

0:22 – 0:23

his qilish uchun,

0:23 – 0:28

jarayonga shunday berilib ketamizki, ba’zida qayerdaligimizni unutib ham qo’yamiz.

0:28 – 0:31

Xo’sh, uni yozishga kelsak-chi?

0:31 – 0:34

O’z o’quvchilaringizni hikoyalaringizga qanday jalb etasiz?

0:34 – 0:36

Juda qiziq syujetlar bilanmi? Balki.

0:36 – 0:39

Jozibador obrazlar bilanmi? Ehtimol.

0:39 – 0:43

Chiroyli ta’riflar bilanmi? Bo’lishi mumkin.

0:43 – 0:48

«Billining oyoqlari lapshadek kabi, sochlarining uchlari esa zaharli ignachalardek edi.

0:48 – 0:53

Uning tili mochalkaga, va ko’zlari esa ichi tozalovchi suyuqlik to’la idishlardek edi.»

0:53 – 0:58

Bu ta’riflar sizga Billini aniqlikda tasavvur qilishingizga yordam bera oldimi?

0:58 – 1:01

Biz aniq bilamizki Billining oyoqlari lapsha emas.

1:01 – 1:04

Billi uchun bu oyoqlar pishgan lapshadek ingichka edi.

1:04 – 1:07

Bu qiyosiy o’xshatish, metafora.

1:07 – 1:10

Xo’sh, nega biz shunday oddiy yozib qo’ya qolmaymiz?

1:10 – 1:13

«Billi o’zini kuchsiz va yomon xis qilyapti»

1:13 – 1:18

Ikkinchi ta’rif birinchisidek jonli emasdek.

1:18 – 1:21

Badiiy adabiyotning asosiy maqsadi shuki,

1:21 – 1:26

sizni bir zumga bo’lsa-da shu asarning olamidadek his qildirish.

1:26 – 1:28

Badiiy adabiyot hissiyotlarimizga ta’sir qilib,

1:28 – 1:31

bizga ma’lum bir qahramonning

1:31 – 1:34

nima his qilayotganini tasavvur qilishga yordam beradi.

1:34 – 1:37

Sahna va tasvir bizning his-tuyg’ularimizni aniq ifoda etadi.

1:37 – 1:42

Biz qahramonlarning o’zaro munosabatini va muhitni ko’ra olamiz va eshitamiz.

1:42 – 1:43

Lekin prozada,

1:43 – 1:48

biz ramziy timsollar haiqdagi tasavvurgagina ega bo’lamiz.

1:48 – 1:52

Agar siz voqeani taktil bo’lmagan til bilan, ya’ni tasvirlashlarsiz yozsangiz,

1:52 – 1:54

hikoya kuchsiz bo’lib qolishi mumkin.

1:54 – 1:58

Bu holda o’quvchingiz asaringizdan ko’p narsa ola olmaydi.

1:58 – 2:00

U Billi nimani xis qilayotganini tushunishi mumkin,

2:00 – 2:04

lekin Billining xissiyotlarini o’zida xis qila olmaydi.

2:04 – 2:07

U bu holda asarni ichiga sho’ng’imasdan o’qishi mumkin,

2:07 – 2:13

Billini yetarlicha tasavvur qila olmasligi mumkin.

2:13 – 2:16

Badiiy adabiyot bizning his tuyg’ularimiz bilan o’ynaydi:

2:16 – 2:17

ta’m,

2:17 – 2:18

hid bilish,

2:18 – 2:19

tegish,

2:19 – 2:20

eshitish,

2:20 – 2:21

ko’rish,

2:21 – 2:23

va harakat tuyg’usi.

2:23 – 2:29

U shuningdek bizning abstrakt va murakkab fikrlay olish qobiliyatimiz bilan ham o’ynaydi.

2:29 – 2:31

Quyidagi gaplarga e’tibor qiling.

2:31 – 2:33

«Olamda sharpa-jimjitlik hukmron edi.

2:33 – 2:38

Yelkandagi va sathdagi suvning shitirlagan tovushini aytmaganda.»

2:38 – 2:41

«Jimjitlik» va «shitirlagan» so’zlari

2:41 – 2:43

eshitish qobiliyatimizni uyg’otadi.

2:43 – 2:47

E’tibor qiling, Bakell oddiy so’zlarni ishlatmayapti.

2:47 – 2:53

U tanlagan har bir so’z tovushlarning sifatini ifodalab kelmoqda.

2:53 – 2:56

Yana u rassom kabi

2:56 – 2:59

har bir so’zga bo’yoq berib,

2:59 – 3:04

shu orqali ta’sirni kuchaytirmoqda:

3:04 – 3:08

«kema korpusiga urilayotgan shitirlagan suv tovushi».

3:08 – 3:11

Bizga «sharpa» va «jimjitlik» so’zlari orqali

3:11 – 3:15

mavhum bog’lanishni keltirib bermoqda.

3:15 – 3:17

«Sharpadek tovushsiz» emas,

3:17 – 3:19

bu o’quvchi bilan voqelik o’rtasida

3:19 – 3:21

qandaydir qatlam hosil qilishi mumkin edi.

3:21 – 3:26

Bakell nimani nazarda tutayotganini aniq izohlash uchun

3:26 – 3:29

«sharpa-jimjitlik» metaforasini o’ylab topadi.

3:29 – 3:32

Yozuvchilar doim bir xillikdan qochishga,

3:32 – 3:36

ko’p ishlatiladigan tasviriy bo’yoqlardan foydalanmaslikka

3:36 – 3:38

harakat qilishadi.

3:38 – 3:39

Lekin

3:39 – 3:42

«Sevgi… sohilda boshlangan edi.

3:42 – 3:47

U Jeykob Annetni olcharangli libosda ko’rgan kuni boshlangan edi»

3:47 – 3:50

kabi qatorlarni o’qigach, o’quvchi

3:50 – 3:53

olcharangli libosni tasavvur qilishga tushadi.

3:53 – 3:57

Kutilmaganda, ular sohil bo’yida sevishib qolishadi.

3:57 – 4:01

Ular voqeani tasavvurlarni ishga solgan holda boshdan kechirishni,

4:01 – 4:04

orada muallifni ham xayolga keltirgan holda,

4:04 – 4:08

tuyg’ular olamiga sho’ng’ishni boshlashadi.

4:08 – 4:11

Shuning uchun yozayotganingizda yaxshi so’zlar tanlang,

4:11 – 4:16

uning eshitilishi, ko’rinishi, ta’mi, hidi va bildirayotgan harakatiga e’tibor qarating.

4:16 – 4:21

Keyin voqelikdagi elementlar orasida konnotatsiyalar yarating,

4:21 – 4:25

o’quvchilaringizni tasavvurini yondiring.