Jina Kuk

“Doubt” so’zini talaffuz qilib ko’ring. U yerda “b” harfi nima qilayapti? Uning maqsadi bormi? Jina Kuk “doubt” so’zining uzun va chalkash tarixini tushuntiradi va nega bu so’zning yozilishi o’zining tarixiga ega ekanligi haqda gapiradi.

Manba:
https://ed.ted.com/

Uzbek Subtitles:

0:16 – 0:19

Insonlar ko’pincha “doubt” so’zining yozilishini ahmoqona deb o’ylashadi. ¶

0:19 – 0:21

Undagi “b” harfi sababli.

0:21 – 0:22

U talaffuz qilinmas ekan,

0:22 – 0:25

ko’pchilik uni nega kerak ekanligini tushuna olishmaydi.

0:25 – 0:28

Maktabda o’rganganlarimizga qaramay,

0:28 – 0:30

ingliz tili imlosida tovush unchalik ham

0:30 – 0:32

ahamiyatga ega emas.

0:32 – 0:36

So’zning ma’nosi va uning tarixi birinchi navbatda ahamiyatlidir.

0:36 – 0:38

“To doubt” so’zi “shubhalanmoq”,

0:38 – 0:39

“ikkilanmoq”,

0:39 – 0:40

“tortinmoq” deganidir.

0:40 – 0:44

Ot so’z turkumi sifatida u noaniqlik, adashish degan ma’nolarga ega.

0:44 – 0:46

Zamonaviy ingliz tilidagi “doubt” so’zi

0:46 – 0:50

lotincha “dubitare” so’zidan kelib chiqqan.

0:50 – 0:52

U boshida lotinchadan fransuz tiliga o’tgan.

0:52 – 0:56

Shunda u “b” tovushini va harfini yo’qotgan.

0:56 – 0:59

Keyinchalik XIII asrda bu so’z ingliz tiliga kirib kelgan.

0:59 – 1:01

Yuz yillarcha vaqt o’tib,

1:01 – 1:05

lotin tilini ham biladigan ingliz tilidagi yozuvchilar

1:05 – 1:09

so’zga “b” harfini qo’shishni boshlashdi.

1:09 – 1:13

Hatto uni hech kim shunday talaffuz qilmasa ham.

1:13 – 1:14

Nega bunday qilishgan?

1:14 – 1:16

Nima uchun bu so’zga

1:16 – 1:19

“gapirmaydigan” harf qo’shishgan?

1:19 – 1:21

Chunki ular lotin tilini bilishgan.

1:21 – 1:27

Ular “doubt” so’zining ildizida “b” harfi borligini bilishgan.

1:27 – 1:30

Vaqt o’tib lotin tilini biladigan insonlar kamayganida ham

1:30 – 1:33

“b” saqlab qolingan, chunki u muhim rol o’ynagan.

1:33 – 1:35

Qarindosh so’zlar bilan bog’liqlikni saqlab turgan.

1:35 – 1:38

Bular “dubious” va “indubitalbly” kabi so’zlar bo’lib,

1:38 – 1:40

ular ham lotin tilidagi “dubitare” so’zidan

1:40 – 1:44

kelib chiqqan va ingliz tiliga kiritilgan.

1:44 – 1:46

Bu tarixiy bog’liqliklarni tushunish

1:46 – 1:48

bizga nafaqat “doubt”ni talaffuz qilishni,

1:48 – 1:50

balki bu murakkab so’zlarning ma’nosini

1:50 – 1:53

anglashga yordam berdi.

1:53 – 1:55

Tarix bu bilan tugamaydi.

1:55 – 1:56

Yanada chuqurroq qarasak,

1:56 – 1:59

“b”ning qanchalar o’rinli ekanligini

1:59 – 2:03

ko’rishimiz mumkin.

2:03 – 2:06

Ingliz tilida «d-o-u-b» harflari bilan boshlanadigan

2:06 – 2:09

atigi ikkita tayanch so’z bor:

2:09 – 2:11

bittasi — “doubt”,

2:11 – 2:13

ikkinchisi — “double”.

2:13 – 2:14

Bu so’zlar orqali biz ko’plab so’zlar

2:14 – 2:16

yaratishimiz mumkin:

2:16 – 2:17

“doubtful”,

2:17 – 2:18

“doubtless”,

2:18 – 2:20

yoki “doublet”,

2:20 – 2:21

“redouble”,

2:21 – 2:22

“doubloon” kabi.

2:22 – 2:25

Aslida agar biz ularning tarixiga qarasak,

2:25 – 2:27

bu ikkala so’z ham lotinchada

2:27 – 2:29

bir xil o’zakdan kelib chiqqan.

2:29 – 2:31

“Double” so’zining ma’nosi,

2:31 – 2:32

ikki,

2:32 – 2:36

“doubt” so’zining tubida yotadi.

2:36 – 2:37

Biz shubhalanganimizda,

2:37 – 2:39

ikkilanganimizda,

2:39 – 2:41

biz o’zimizga bashorat qilamiz.

2:41 – 2:44

Bizda nimadandir shubha bo’lsa,

2:44 – 2:46

bizda savollar ko’p bo’lganida yoki adashganimizda

2:46 – 2:49

biz qat’iyatsiz bo’lamiz.

2:49 – 2:52

Tarixan,

ingliz tili fransuz tilidan

2:52 – 2:53

so’zlar kirita boshlaganida,

2:53 – 2:56

shubha degan so’z allaqachon mavjud bo’lgan.

2:56 – 2:59

U eski inglizcha so’z “tweogan” edi.

2:59 – 3:02

Yozilishidan ko’rinib turganidek, bu so’z

3:02 – 3:05

“two” bilan bog’liq.

3:05 – 3:07

Keyingi safar nega ingliz tili

3:07 – 3:09

imlosi bunday ishlashi haqida o’ylanib qolganingizda,

3:09 – 3:11

ikki marta qarang.

3:11 – 3:16

Ikkinchi marta qaraganda ko’rganingiz sizga to’g’ri xulosa qilishingiz uchun yordam beradi.