Джон Кёниг любит искать слова, описывающие наши чувства, для которых трудно подобрать выражения, вроде словечка «лахесизм», толкуемое как «жажда катастрофы», и слова «сондер» — «понимание, что любая жизнь так же сложна и непостижима, как и наша собственная». Здесь он размышляет о смысле, вкладываемом в слова, и о том, как значения слов могут к нам прилипать.

Источник:
https://ted.com/

Uzbek Subtitles:

0:01 — 0:05

Men bugun so’zlarning ma’nolari haqida gapirmoqchiman. ¶

0:05 — 0:06

Ularni qanday belgilashimiz,

0:06 — 0:08

va ular bizdan qanday revansh olishi,

0:08 — 0:09

bizni qanday belgilashlari haqda.

0:09 — 0:13

Ingliz tili sehrli shimgich (gubka) ga o’xshaydi. ¶

0:13 — 0:15

Men bu tilni sevaman va unda gapira olishimdan mamnunman.

0:15 — 0:17

Lekin ingliz tilida ham bo’shliqlar bor.

0:18 — 0:21

Grek tilida shunday bir so’z bor — «lacheism»,

0:21 — 0:24

bu falokatga tashnalikni anglatadi.

0:25 — 0:28

Bu siz ufqda bo’ronni ko’rayotib,

0:28 — 0:31

uni sabrsizlik bilan kutishingiz.

0:32 — 0:34

Shimoliy Xitoy tilida «yuyi» degan so’z bor,

0:34 — 0:36

men uni noto’g’ri talaffuz qilaman.

0:36 — 0:40

Bu nimadir tomonidan qo’lga olingan bo’lishni xoxlashni anglatadi.

0:40 — 0:42

Odatda bunaqasi bolalikda bo’ladi.

0:44 — 0:47

Polyak tilidagi «juska» so’zi,

0:47 — 0:50

bu ongimizda, boshimizda o’tkazadigan

0:50 — 0:53

gipotetik suhbatga o’xshaydi.

0:54 — 0:58

Va nihoyat, nemis tilida,

0:58 — 1:00

«silshmerts» so’zi bor,

1:00 — 1:04

bu o’z istaganimizga erishishdan qo’rqishni anglatadi.

1:04 — 1:08

(Kulgu) ¶

1:08 — 1:10

Nihoyat butun bir hayotimiz orzusini amalga oshirish. ¶

1:12 — 1:15

O’zim aslida nemisman, shunday ekan bu tuyg’u menga yaxshi tanish.

1:15 — 1:18

Bu so’zlar menga kerak bo’lishiga ishonchim komil emas. ¶

1:18 — 1:19

Kundalik hayotda.

1:19 — 1:22

Lekin men ularning mavjudligidan hursandman.

1:22 — 1:25

Biroq ular faqat men ularni o’ylab topganim uchun mavjud.

1:25 — 1:29

Men «Sirli qayg’u lug’ati» ning muallifiman. ¶

1:29 — 1:32

Uni so’ngi 7 yil davomida yozganman.

1:32 — 1:34

Loyihaning maqsadi —

1:34 — 1:39

tildagi emotsiyalarni tasvirlovchi bo’shliqlarni qidirish,

1:39 — 1:41

ularni to’ldirish,

1:41 — 1:44

til orqali biz xis qiladigan barcha nozikliklar

1:45 — 1:47

va g’alati yoki murakkab hissiyotlarni

1:47 — 1:51

ifoda eta olish uchun shu kabi so’zlarni

1:51 — 1:54

o’ylab topishdir.

1:54 — 1:56

Loyihaning o’rtalariga kelib, ¶

1:56 — 1:58

«sonder» so’ziga ta’rif berdim:

1:58 — 2:01

uning g’oyasi shundaki, hammamiz o’zimiz haqimizda asosiy qahramon

2:01 — 2:04

sifatida o’ylaymiz, qolganlar biz uchun statistlar.

2:04 — 2:07

Lekin aslida hammamiz asosiy qahramonlarmiz,

2:07 — 2:10

sizning o’zingiz esa kimningdir tarixida olomonsiz.

2:11 — 2:14

Buni nashr qilgach,

2:14 — 2:16

juda ko’p insonlardan fikrlarini,

2:16 — 2:21

«Butun umr davomida his qilganlarimizni tushuntirib berganingiz uchun rahmat»

2:21 — 2:24

kabi tashakkurnomalar oldim.

2:24 — 2:25

Ular endi o’zlarini yolg’iz his qilmasdi.

2:26 — 2:28

Mana so’zlarning kuchi nimada,

2:29 — 2:32

ular yolg’izlik hissini yo’qotadi.

2:32 — 2:34

Nashrdan keyin tez orada, ¶

2:34 — 2:36

«sonder» so’zini onlayn-muloqotda

2:36 — 2:40

jiddiy qo’llay boshlashganini guvohi bo’la boshladim.

2:40 — 2:43

Yana biroz vaqt o’tib esa

2:43 — 2:47

men bu so’zni jonli muloqotda eshitib qoldim.

2:47 — 2:49

G’alati bir tuyg’u xis qilasiz, qachonki,

2:49 — 2:53

siz o’ylab topgan so’z sizdan alohida yashashni boshlaganida.

2:54 — 2:56

Menda buning uchun hozircha yangi so’z yo’q.

2:56 — 2:57

(Kulgu) ¶

2:57 — 2:58

Buning ustida ishlayman. ¶

3:00 — 3:02

Men so’zlarni nima haqiqiy qilishi haqida o’ylanib qoldim, ¶

3:04 — 3:05

chunki ko’pchilik buni so’raydi.

3:05 — 3:07

Ko’pincha shunday:

3:07 — 3:11

«Bu so’zlar o’ylab topilganmi? Negadir tushunmayapman».

3:11 — 3:13

Va men rostdan ham qanday javob berishni,

3:13 — 3:15

«sonder» qanday qilib iste’molga kirganini bilmayman,

3:15 — 3:17

umuman so’zlarnining realligini baholashga haqlimanmi…

3:18 — 3:22

Natijada men o’zimni xuddi miyasiga yangi fikr kelgan Stiv Jobsdek his qildim.

3:22 — 3:26

Hayotda ko’pchiligimiz boshimizni tez-tez

3:26 — 3:29

devorga urilishidan qochishga harakat qilamiz,

3:29 — 3:32

va oldinga qarab intilamiz.

3:32 — 3:34

Va qachonki dunyo bizdan aqlliroq bo’lmagan

3:36 — 3:40

insonlar tomonidan yaratilganini tushunganingizda,

3:40 — 3:42

qo’lingizni ko’tarib, o’sha devorni ushlaysiz,

3:42 — 3:44

hattoki devorning narigi tomoniga o’ta olishingiz

3:44 — 3:46

sizda bu dunyoni o’zgartira olish uchun kuch bor ekanligini tushunasiz.

3:47 — 3:51

Va menga «Bu so’zlar haqiqiymi?» deb savol berishganida, ¶

3:51 — 3:53

men bularga javoblar qidirardim, va odatda

3:53 — 3:55

javoblar ba’zan aqlli, ba’zan be’mani bo’lardi.

3:55 — 3:57

Masalan:

3:57 — 4:00

«So’z aynan siz u haqiqiy bo’lishini xoxlaganingizda haqiqiyga aylanadi».

4:00 — 4:04

Xuddi mana bu yo’lakka o’xshab: insonlar uni shu yerda bo’lishini xoxlaganlari uchun u — haqiqiy.

4:04 — 4:06

(Kulgu) ¶

4:06 — 4:08

Talabalar shaharchalarida bunday tekisliklar ko’p. ¶

4:08 — 4:10

Bu «orzu yo’lakchasi».

4:10 — 4:11

(Kulgu) ¶

4:11 — 4:13

Keyin men shunday o’yladim: aslida so’zlarning ¶

4:13 — 4:16

haqiqiyligi borasida so’rayotib, ular bu so’zlarni

4:16 — 4:20

qanchalik darajada ishlata olishlari haqida bilishni xohlashadi.

4:21 — 4:24

Chunki, o’ylashimcha, biz tilni aynan shunday ishlatamiz.

4:24 — 4:27

So’z — bu kalitga o’xshaydi,

4:27 — 4:30

u bizga insonlarning fikrlarini ochadi.

4:30 — 4:32

Agar so’zni faqat bitta inson tushunsa,

4:33 — 4:34

u unchalik ahamiyatli,

4:34 — 4:35

qimmatli emas.

4:35 — 4:38

Ikkita inson — ularning kim ekanliklariga bog’liq.

4:38 — 4:40

Million — yaxshi, bu boshqa gap.

4:41 — 4:47

Natijada so’zlarning haqiqiyligi, uning qancha insonga tanish ekanligiga bog’liq.

4:47 — 4:51

Qanchalik ko’p bo’lsa, shuncha yaxshi, demak bu so’z shunga arziydi.

4:51 — 4:54

Shu fikr bo’yicha biz aytishimiz mumkinki, eng haqiqiy so’z bu ¶

4:54 — 4:57

[O.K.] ¶

4:57 — 4:58

U mavjud so’zlar ichida ¶

4:58 — 4:59

eng haqiqiysidir.

4:59 — 5:02

U xuddi barcha eshiklarga kalitdek.

5:02 — 5:04

Dunyoning har bir burchagida har bir inson

5:04 — 5:06

tushuna oladigan so’z.

5:06 — 5:07

Muammo shundaki,

5:07 — 5:10

bu ikkita harfning asl ma’nosini hech kim bilmaydi.

5:10 — 5:12

(Kulgu) ¶

5:12 — 5:14

Bu g’alati, shunday emasmi? ¶

5:14 — 5:17

Bu «all correct» ning noto’g’ri yozilgan shakli bo’lishi mumkin,

5:17 — 5:19

yoki «Old Kinderhook».

5:19 — 5:23

Hech kim bilmaydi, lekin bu muhim emas,

5:23 — 5:26

aslida o’zimiz uni turli ma’nolar bilan boyitamiz.

5:26 — 5:29

Ma’no so’zning o’zida mujassam emas.

5:30 — 5:33

Biz unga ma’no taqdim etamiz.

5:33 — 5:37

O’ylaymanki, so’zlar bizga hayotimiz mazmunini ¶

5:38 — 5:40

topishda qaysidir darajada

5:40 — 5:43

yordam bera oladi.

5:44 — 5:47

Agar siz nimanidir ma’nosini qidirayotgan bo’lsangiz,

5:47 — 5:49

lug’at siz uchun ajoyib yordamchi.

5:50 — 5:52

U bizga mazmun taqdim etadi va bu murakkab

5:52 — 5:54

dunyoda tartib o’rnatadi.

5:55 — 5:57

Bizning narsalarga bo’lgan tasavvurimiz

5:58 — 6:00

shunchalar chegaralanganki, biz shartli ma’nolarga o’rganganmiz.

6:00 — 6:03

Va ba’zi sirlarni ochishga harakat qilamiz,

6:03 — 6:05

ularni hayotimizda qo’llashga intilamiz.

6:05 — 6:09

Lekin so’zlar bizga ko’proq ular bizni to’ldirib turishi uchun ham kerak.

6:09 — 6:11

Menimcha ko’pchiligimiz o’zimizni ma’lum bir ¶

6:12 — 6:14

ramkani ichida, chegaralangandek his qilamiz.

6:14 — 6:16

Biz so’zlar o’ylab topilgani haqida unutib qo’yamiz.

6:16 — 6:19

Nafaqat mening so’zlarim, barcha so’zlar o’ylab topilgan.

6:19 — 6:21

Lekin ularning hammasi ham ma’no anglatmaydi.

6:22 — 6:26

Hammamiz ham o’z leksikonimiz tuzog’ida joylashganmiz.

6:26 — 6:31

Va u boshqa insonlarniki bilan bir xil bo’lishi shart emas.

6:31 — 6:35

Biz so’zlarni qanchalik jiddiy qabul qilsak,

6:35 — 6:37

bu kabi farqlar yanada kattayaveradi.

6:40 — 6:43

Shuning uchun ham unutmangki: so’zlar haqiqiy emas. ¶

6:44 — 6:46

Ma’nolarni ular emas, biz saqlaymiz.

6:46 — 6:49

Yakunda, sevimli faylasuflarimdan biri ¶

6:50 — 6:52

Bill Uoterson, «Kelvin va Xobbs» komiksi

6:52 — 6:55

muallifining so’zlarini keltirmoqchiman.

6:55 — 6:56

U shunday degan:

6:57 — 7:01

«Sizning qadriyatlaringizni aks ettirib, ruhingizni shod etadigan hayot qurish,

7:01 — 7:03

juda mushkul yutuq.

7:03 — 7:05

O’z hayot yo’lingizni o’ylab topish

7:05 — 7:07

oson ish emas,

7:07 — 7:08

lekin iloji bor. Va o’ylaymanki,

7:08 — 7:11

alabatta harakatlaringiz uchun taqdirlanasiz».

7:11 — 7:13

Rahmat. ¶

7:13 — 7:15

(Qarsaklar)